BOYNUZ İŞLEME VE ZİHGİR SANATI: Bir Tutku Hikayesi
SAVAŞIN EN ZARİF HALKASI: ZİHGİR
Asya ve Ortadoğu okçuluğunu Batılı okçuluk ekollerinden ayıran en önemli özellik, yay çilesinin başparmakla çekilip bırakılmasıdır. Bu tekniğe göre yay çilesi çekilirken el “mandal” diye tabir edilen özel bir biçimde kapatılır ve başparmağa özel bir yüzük takılır. Yayı gerdiğinizde yüksek miktarda enerji çıkar ve bu çıkan enerji Türk yaylarında diğer yaylara oranla 2 - 3 kat daha fazla olabilir; bundan zihgirle korunulur. Bu yüzük hem parmağı çilenin baskısından korur, hem de atış balistiğine bazı olumlu katkıları bulunur.
Bu özel okçu yüzüğü için Farsça bir tabir kullanmıştır: “ZİHGİR”. Orijinali “zehgir” olan terim, “kiriş” ve “çeken” sözcüklerinden müteşekkil bir bileşik kelimedir.
Zihgir, savaşçı toplumların neredeyse tamamında yalnızca bir malzeme ya da araç olarak görülmemiştir. Her bir zihgirin kendi ruhu ve uğuru olduğuna inanılır. Müzelerde yüzlerce hatta binlerce zihgirin sergilenme sebebi de budur. Osmanlıda kemankeşlerin zihgirleri, dua ile pirleri tarafından kendilerine verilirdi. Kemankeşler zihgirlerini ya kalplerinin üzerinde ya da boyunlarında bir kese içinde her zaman yanlarında taşırlardı.
Zihgirler metalden, kemikten, boynuzdan, fildişinden ya da yarı değerli taşlardan yapılabilir. Tarih boyunca padişahlar, sultanlar ve önemli savaşçılar için yapılan zihgirlerde ise değerli malzemeler kullanılmıştır. Ancak hem ucuz hem de bulunması en kolay malzeme olan boynuz ve kemiğin sıklıkla kullanıldığına tarih boyunca gözlemlenmiştir.
Geleneksel El Sanatları içerisinde yer alan Boynuz İşleme ve Zihgir Sanatını icra etmeye çalışan ben İbrahim ULUSOY manda, boğa, koç vb hayvan boynuzları ve büyükbaş hayvanların kemiklerini kullanarak hem bu değerli maddelerin geri dönüştürülmesine hem de kaybolmaya yüz tutmuş bir sanatın yeniden yeşermesine katkıda bulunduğumu düşünmekteyim. Dayanıklı lif dokusu ve renk parlaklığı nedeni ile bu sanatı icra ederken sıklıkla manda boynuzu tercih edilmektedir.
Manda boynuzunun uç kısmındaki yaklaşık 7-8 cm kısım içi dolu ve oldukça yoğun bir yapıya sahip olması nedeni ile zihgir bu kısımdan yapılmaktadır. Alınan zihgir parçası el aletleri ile şekillendirilerek zihgiri kullanacak kişinin başparmağına tam oturacak şekilde yapılmaktadır. Kişiye özel yapılmadığı taktirde ok atışı sırasında baş parmakta oldukça ciddi yaralanmalara neden olmaktadır.
Zihgir tam şeklini aldıktan sonra yüzeyi parlatılarak istenilen durumlarda gümüş kakma vb. süslemelerde yapılabilmektedir.
BOYNUZ İŞLEME: Manda boynuzunun uç kısmındaki yaklaşık 7-8 cm kısım içi dolu ve oldukça yoğun bir yapıya sahip kısmı zihgir yapımı için kullanıldıktan sonra geri kalan kısım boynuz işleme de kullanılmak üzere genelde iki parçaya ayrılarak ısı yardımı ile plaka haline getirilir.
Plakalar kıl testere vb aletler ile şekillendirilerek çeşitli süs ve takı eşyaları haline getirilmektedir. İşlemlerin tamamı el aletleri ile yapılmakla beraber kesinlikle organik olmayan hiçbir malzeme kullanılmamaktadır.
Ayrıca tüm eserlerde hiçbir şekilde boya kullanılmayıp tamamen orijinal renklerde olup polisaj yöntemi ile parlatılmaktadır.
GELENEKTEN GELECEĞE YOLCULUĞA ÇIKAN
TÜM SANAÇILARA
SELAM OLSUN
